W praktyce relacji między przedsiębiorcami prowadzącymi sieci sprzedaży detalicznej a ich dostawcami powszechne zastosowanie mają obok samych umów dostawy także różnego typu porozumienia dodatkowe dotyczące przykładowo kwestii logistycznych, informatycznych czy marketingowych. Pojawiające się w tych porozumieniach specyficzne, oferowane najczęściej odpłatnie świadczenia (usługi) sieci na rzecz dostawców stały się przedmiotem bardzo licznych sporów sądowych na tle stosowania zakazu tzw. „opłat półkowych”.
Pod pojęciem zakazanych „opłat półkowych” kryje się praktyka „pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży” uregulowana w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (tekst: ISAP). Stanowi ona przykład deliktu nieuczciwej konkurencji nazwanego przez ustawodawcę „utrudnianiem innym przedsiębiorcom dostępu do rynku”.

Dzisiejszy wyrok Sądu Najwyższego (I CSK 651/15) jest przykładem najnowszego rozstrzygnięcia dotyczącego tzw. opłat półkowych. Zapadł on w trybie kasacyjnym na tle typowego sporu między dostawcą a siecią sprzedaży. Dostawca dochodził od pozwanego przedsiębiorcy (będącego następcą prawnym sieci handlowej) w trybie cywilnoprawnym wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści w postaci opłat pobranych przez sieć z tytuły usług, bonusów i premii określonych umowami o współpracę. Na uwagę w tym sporze zasługuje już wysokość zasądzonej kwoty, która przekraczała 15 milionów PLN.

Sądy instancyjne w sposób zdecydowany przyznały rację stronie powodowej zasadniczo uznając jej roszczenia wywodzone z art. 18 ust. 1 pkt 4 i 5 ww. ustawy. W związku z tym, iż podstawą skargi kasacyjnej był zarzut błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania ustawowego zakazu pobierania tzw. opłat półkowych, Sąd Najwyższy w uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia skoncentrował się na interpretacji art. 15 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy potwierdził dotychczasowe orzecznictwo na tle zakazu tzw. opłat półkowych. Zarówno w zakresie samej struktury spornego przepisu, jak i znaczenia jego poszczególnych przesłanek w kontekście swobody kontraktowania, w uzasadnieniu odesłano do poprzednich judykatów, w tym wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 października 2014 r. (zob. AKTUALNOŚCI).

Kluczowy dla prezentowanego wyroku okazał się niedostatek ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd drugiej instancji (Sąd Apelacyjny). Dotyczyły one zarówno tego, czy „usługi za które powód był obciążony nie były w rzeczywistości świadczone na jego rzecz, a narzucone powodowi opłaty nie miały charakteru ekwiwalentnego”. W rezultacie zaskarżony wyrok Sądu Apelacyjnego został uchylony w znacznej części i w tym zakresie sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.

Zob. AKTUALNOŚCI: Premia roczna za samo przyjęcie towarów do sprzedaży…