Podmioty uprawnione z tytułu majątkowych praw autorskich dysponują szczególnymi narzędziami pomocnymi w skutecznym egzekwowaniu przysługujących im praw. Z perspektywy naruszeń praw autorskich szczególne znaczenie mają roszczenia o zaniechanie oraz o zapłatę w polskim prawie uregulowane w przepisach ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst: ISAP).

Roszczenia tego typu wykorzystywane są często w sporach prowadzonych przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi (OZZ), wszczynanych w ramach ochrony praw powierzonych im na mocy ustawy.

Taki spór był również przedmiotem rozstrzygnięcia w wyroku Sądu Najwyższego (sygn. akt IV CSK 484/15). Sąd Najwyższy odniósł się w nim do skargi kasacyjnej wniesionej przez operatora telewizji kablowej dostarczającego sygnał telewizji na terenie miasta powiatowego. Zakwestionował on rozstrzygnięcia sądów instancyjnych, które w zasadzie w całości przyznały rację OZZ dochodzącej roszczeń z tytułu naruszenia praw autorskich wskutek dokonywania w sieci kablowej reemisji utworów audiowizualnych bez umowy licencyjnej wymaganej na mocy art. 21(1) ww. ustawy.

Powyższy wyrok Sądu Najwyższego zasługuje na zainteresowanie już choćby z tego powodu, iż dokonano w nim wnikliwej analizy roszczeń o zapłatę oraz o zaniechanie. Uczyniono to przy tym z perspektywy zasady proporcjonalności. W uzasadnieniu podkreślono, że „jest oczywiste, że oprócz sfery legislacji proporcjonalność obejmuje także sferę stosowania prawa, m.in. przez sądy. Proporcjonalność stanowi dla sądów upoważnienie do dokonywania kontroli aktów władzy ustawodawczej oraz wykonawczej.” Dokonując takiej oceny Sąd Najwyższy wziął pod uwagę obowiązujący stan prawny charakteryzujący się m.in. brakiem możliwości skierowania sporu o ustalenie wysokości wynagrodzenia należnego OZZ na drogę sądową, a także istniejącym ustawowym obowiązkiem kontraktowania i monopolem OZZ na rynku emisji.

Uchylając zaskarżony wyrok i przekazując sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania Sąd Najwyższy zasugerował konieczność rozważenia, czy w takiej sytuacji nie ma ze strony OZZ, realizującego roszczenie zakazowe, nadużycia prawa wywodzonego z art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. -Kodeksu cywilny (tekst: ISAP).

Wreszcie zasygnalizowano, że przy ponownym rozpatrywaniu sprawy pod uwagę należy wziąć wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. (sygn. akt SK 32/14), w którym orzeczona została niezgodność z Konstytucją RP części przepisu określającego zakres roszczeń odszkodowawczych.

Uwadze Sądu Najwyższego nie uszły także aktualne wciąż wątpliwości związane z implementacją w prawie polskim art. 13 dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (tekst: Eur-Lex). Zaowocowały one postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2015 r. (sygn. akt V CSK 41/14), w którym Sąd Najwyższy sformułował pytanie prejudycjalne adresowane do Trybunału Sprawiedliwości UE (sprawa C-367/15).

Por. PUBLIKACJE: Die Vereinbarkeit des pauschalen Schadensersatzes…